Majestelerinin Konsolosları: İngiliz Belgeleriyle Osmanlı İmparatorluğu'ndaki İngiliz...

Uygur Kocabaşoğlu

Uygur Kocabaşoğlu, Majestelerinin Konsolosları’nda 16. yüzyıldan başlayarak Osmanlı İmparatorluğu’nda yerleşikleşen İngiliz konsolosluk faaliyetinin tarihini anlatıyor. Levant’ta etkinleşmeye başlayan İngiliz ticaretinin sadece bu alanla sınırlı kalmayıp 19. yüzyılda nasıl yeniden şekillendiğini; siyasi, iktisadi ve kültürel denetim mekanizmalarının Osmanlı’daki İngiliz kordiplomatik manevralarında nasıl kullanıldığını araştırıyor. Çeşitli güç dengelerinin ortasında konumlanan; kapitalizmin evrimiyle beraber yeniden şekil bulunmak zorunda kalınan diplomasi örgütlenmesinin ve politik bir zihniyet dönüşümünün hem içindeki hem de kıyısındaki Osmanlı İmparatorluğu’nda, İngiltere’nin diplomatik örgütlenme atağına dikkat çekiyor. Levant Company tarafından finanse edilen bir konsolosluk faaliyetinin nasıl klasik hariciye kalıplarının içine alındığından, Osmanlı bürokrasisinin İngiliz “reform jandarmaları”na nasıl karşı koymaya çalıştığına kadar uzun dönemli bir çekişmenin de tarihini sunuyor. İngiltere, Osmanlı İmparatorluğu’nu gözden çıkarmadan önceki son atağında, diplomatları vasıtasıyla Osmanlı’daki reform programının uygulanmasını kontrol edip, askeri konsolosluklar vasıtasıyla bu denetimi sürdürmeye çalışıyordu. İngiliz çıkarları için Osmanlı İmparatorluğu’nun yeniden düzenlenmesine öncelik veren İngiliz emperyalizminin bu son atağı Kocabaşoğlu’nun eserinde ele alınıyor. İngiliz Dışişleri Bakanlığı tarafından hizmete özel hazırlanan belgelerin ustaca kullanıldığı bu çalışma, hem arşiv kaynaklarının zenginliği, hem konuya vâkıflığı, hem de özenli üslubuyla okuyucuya çok güçlü bir araştırma sunuyor.