Kerbela'nın Antropolojik Çözümlenmesi

Hasan Harmancı

Kerbela konusu tarih ve mitoloji açısından tüketilmiş gibi görünen bir alandır. Çoğunlukla tarih, mitoloji ve İslam inancı çerçevesinde ele alınmakla yetinilmiştir. Kerbela'nın antropolojik yönden ele alınması ise ne yazık ki yetersizdir. Çalışılması gereken disiplinlerden biri büyük ölçüde eksik kalmıştır. Kerbela'nın İslami içerikle sınırlı olmadığının, evrensel bir uygulama ve takvimsel hayata yani doğaya bağlı bir durum olduğunun tartışılmamış olması büyük kayıptır.

Bu çalışmada, Kerbela'ya benzer olaylar tarıma bağlı ekonomik yaşamın ürettiği ritüel, edebiyat ve mitlerin karşılaştırılması, bereketin ve suyun dramatik, dini, edebi, müzikal seslendirilişi, doğa-insan-din ilişkisi açısından ele alınıyor.

Şii ve Alevi topluluklara mal edilen Kerbela kurgusuna ait muharrem, aşure, matem ve bereket uygulamaları evrenseldir. Antropolojik bir çözümlemede Kerbela Katliamı ve Hüseyin mitinin orijinine doğru inildikçe Kerbela'dan önceki Kerbela'larla, Hüseyin'den önceki Hüseyin'lerle karşılaşıyoruz. Biliniyor gibi görünen Kerbela, adalet arayışı ile masumiyetin çok daha derin ve dramatik bir süreci, modern insanın hak arayışının bilinçaltı yolculuğudur.