Bir Temel Hak Olarak Vatandaşlık Gelirine Doğru

Ayşe Buğra, Çağlar Keyder

“Çalışmayana ekmek yok”... sorgusuz sualsiz kabul edilecek bir gündelik hikmetgibi geliyor kulağa. Kapitalist sistemin zihinlerde “doğallaştırdığı” bir kabul... Oysabiliyoruz ki, çalışacak iş bulabilmek, tercihe bağlı değil; dolayısıyla çalışmamanın“tembellik” ya da “asalaklıkla” hiç ilgisi olmayan nedenleri var. Ayrıca,çalışamayacak durumda olanların da var olduğu malûm. Bunları hatırlayınca, asılhikmet şu soruyu sormakta: “Çalışmayan, çalışamayan, ölsün mü?” Toplumun,çalış(a)mayanlara ve yoksullara karşı bir sorumluluğu yok mu?

Thomas More'dan Thomas Paine'e, Charles Fourier'den John Stuart Mill veBertrand Russell'a dek birçok düşünürün, kapitalizme yönelttiği temel birahlâkî itirazın hareket noktası, bu yalın sorulardı. Ayşe Buğra ve Çağlar Keyder,derledikleri makalelerle, bu düşünsel mirasa da yaslanarak, temel gelir veyavatandaşlık geliri kavramını tartışmaya getiriyorlar: Her vatandaşa, sadece butoplumun bir ferdi olmalarıyla hak ettikleri, koşulsuz bir asgari gelir...

Neoliberalizmin verimsizliği “değersiz hayat” addeden küstahlığının da, sosyalrefah devletinin parlak zamanında iş gören korporatist anlayışın da, temel gelirinbir sosyal hak olarak kurumlaştırılmasını “palyatif tedbir” olarak küçümseyenradikal çehreli sinik yaklaşımların da dışında bir açılım bu. Emek piyasasınadeğil sosyal haklara dayalı çözümlere vurgu yapan, meseleyi teknokratik değilahlâkî-politik olarak koyan bir açılım. Derlemedeki katkılar, farklı ülkelerdekideneyimleri ve konunun değişik boyutlarını gündeme getiriyorlar.