Salih-i Buhari: Kitap Adları ve Muhteva Tahlili

Ayşe Esra Şahyar

Buhârî'nin el-Câmiu's-sahîh'i, sahih hadislerden meydana gelmek üzere kaleme alınmış ilk musannef olması yönüyle hadis edebiyatında bir dönüm noktasını temsil eder. Sahîh-i Buhârî'yi önemli kılan bir diğer vasfı ise câmi nitelikli (kapsamlı) bir eser olmasıdır. Nitekim Sahîh-i Buhârî'deki bölüm (“kitap”) sayısının diğer birçok hadis eserindeki kitap sayısından fazla olduğu dikkat çekici bir husustur.

Elinizdeki çalışmada Sahîh-i Buhârî'nin câmi bir hadis eseri olma yönü öne çıkarılarak ihtiva ettiği kitaplar ele alınmıştır. Öncelikle Sahîh-i Buhârî'de yer alan kitap adları ve sayısı nüsha farklılıkları bağlamında tetkik edilmiştir. Akabinde Sahîh-i Buhârî'deki kitapların önceki musannefatta bölüm olarak yer alıp almadığı ya da aynı konuda daha önce müstakil eserler yazılıp yazılmadığı araştırılmış, Buhârî'nin bölümleri aynı konuda kendisinden önce kaleme alınan eserlerle mukayese edilmiştir. Sahih-i Buhârî'deki kitapların tasnif amacı, muhtevası, özgün yönleri, bu kitaplarda önceki kaynaklardan istifade edilme ölçüsü üzerinde durulmuştur. Böylelikle Buhârî'nin kendisinden önceki literatür ile olan bağı, hadis tasnifine ne gibi yenilikler getirdiği anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu tetkikler neticesinde hadis edebiyatının tasnif ve tertip bakımından gelişim süreci içinde Sahîh-i Buhârî'nin rolünü görmek hedeflenmiştir. Öte yandan, kitaplarının içeriği hakkında genel bir çerçeve sunularak hadis edebiyatının baş tacı olan bu eseri tanıma ve anlamaya yönelik çalışmalara katkıda bulunabilmek arzu edilmiştir.