Serbest Fırka Hatıraları

Ahmet Ağaoğlu

Cumhuriyet döneminin ilk “güdümlü muhalefet” deneylerinden biriolan Serbest Cumhuriyet Fırkası üzerine yazılmış eserlerin azlığı, yeniyetişen kuşakların, yakın tarihin bu “yapay” demokrasi girişiminin ilginçserüveni hakkında yeterli bilgi edinmesini engellemektedir. SerbestCumhuriyet Fırkası'nın başkanı Ali Fethi Okyar'ın Serbest CumhuriyetFırkası Nasıl Doğdu? Nasıl Feshedildi? adlı anılarının yanı sıra, AhmetAğaoğlu'nun partinin kuruluşu ve çok kısa süren ömrü hakkındabilgileri içeren Serbest Fırka Hatıraları birinci elden kaynaklar olarakbilinmektedir. Düşünce ve siyaset hayatımızın önemli isimlerindenolan Ahmet Ağaoğlu (Agayev) uzun yıllar İttihat ve Terakki'ninmerkezi umumi üyeliğinde bulunmuş, mütareke yıllarında Malta'yasürülmüş, Türk Ocağı'nın kuruluşuna katılmış ve Türkiye'de Türkçülükhareketinin öncülüğünü yapmıştır. 1930'da Atatürk'ün emriyle FethiOkyar, Nuri Conker ve Tahsin Uzer gibi kişilerle Serbest CumhuriyetFırkası'nın kurucuları arasında yer alan Ahmet Ağaoğlu, Serbest FırkaHatıraları'nda yakın dostu Fethi Bey'le partinin kuruluş aşamalarını,tartışmalarını, Gazi'nin kuruluşa ilişkin çabalarını, parti üzerindeyapılan bütün hesapları altüst eden ünlü “İzmir Hadiseleri”ni, İnönü veçevresinin oyunlarını, TBMM'de SCF'ye yapılan hücumları ve partininfeshini anlatmaktadır. Oğlu Samet Ağaoğlu'nun önsözleriyle birlikteyayımlanan bu hatıralar, yakın tarihimizin saklı kalmışgerçekleriniöğrenme konusunda önemli bir kaynak sayılmaktadır.