Küresel Sistemik Krizin Anatomisi

A. Levent Alkan

Tehlike çanları çalmaktadır; çünkü kriz bu defa kapitalizmin kurucularına misafirdir. ABD'nin ikiz açıkları, çarpık büyüme temposu bu krizde tüm küresel sistemin sorunu olmuştu. İlk kırılma sinyalleri; 2005'teki Delphi, Ford ve General Motors'un CDS risk prim artışlarından gelmişti. O yıl, ABD kongresine aşınmış sistemik krizin merkezindeki tedirginlik, bölgesel sınırlarını aşmış küresel yıkıma dönüşmüştü. Ağustos 2007 kırılımında; kriz, görmezden gelen tutumlarla geçiştirilmişti. ABD'deki konut sorunu; İngiltere, İrlanda, İzlanda, İspanya ile yaygınlaşmış ve küresel ekonomi, ciddi bir sistemik krize yakalanmıştı. Eylül 2008'de Lehman Brothers'ın iflâsı ardından AIG kurtarılmış, Fannie Mae ve Freddy Mac devletleştirişti. Kamu müdahaleleri beraberinde; batamayacak kadar büyük, asil-vekil çelişkisi, CEO primleri, derecelendirmeler, denetim ve tüzük açıları gibi tartışmaları da beraberinde getirmişti. Sistemik krizlerin korkulu rüyası korumacılık yine sahnedeydi. Krizin kaynağı buluşlar ve kuruluşların yapısal sorunları belirlenmişti belirlenmesine ancak; önlem almak için, krizin ateşinin sönmesi şarttı. Kurtarmalar Mayıs 2009'da ümit vaat edici ilk sonuçlarını verdiğinde, sistemik kriz de ilk dibini bulmuştu. Ülkeler temelinde olduğu gibi, bireyler ve şirketler için de; kriz, her zaman olduğu gibi, fırsatla riski bir arada barındırmaktaydı.